Γράφει η Φανούλα Αργυρού*
Αρχές του 1981 η Τουρκία ξεσηκώθηκε και τότε (όπως και πρόσφατα) με ισχυρισμούς εναντίον της Ελλάδας, για την αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νήσων του Αιγαίου, Λήμνου, Σαμοθράκης, Λέσβου , Χίου, Σάμου και Ικαρίας. Ισχυριζόμενη ότι είχαν αποστρατιωτικοποιηθεί με τη Νότα του 1914 σύμφωνα με τη Συνθήκη του Λονδίνου του 1913, και ότι με το Άρθρο 12 της Συνθήκης της Λωζάννης το 1923, το στάτους αποστρατιωτικοποίησης της Λήμνου δεν άλλαξε με την Σύμβαση του Μοντρέ (Montreux Convention). Ο τουρκικός τύπος έγραψε ότι η τουρκική κυβέρνηση θα επικοινωνούσε με τις 6 χώρες στη Διάσκεψη του Λονδίνου (περιλαμβανομένης της Βρετανίας) οι οποίες, επικαλείται, είχαν αποφασίσει τα νησιά να αποστρατιωτικοποιηθούν.
Στις 15 Μαΐου 1981 ο τότε επικεφαλής της βρετανικής Πρεσβείας στην Άγκυρα διπλωμάτης R. G. Short ενημέρωσε το Φόρειν ¨Οφις και ζήτησε γνωμάτευση.
Στο Λονδίνο, την έρευνα όλων των σχετικών εγγράφων, Συμβάσεων, Συνθηκών κτλ από το 1913 ανέλαβε η έμπειρη αξιωματούχος στο Τμήμα Έρευνας κα Angela Gillon.
Στις 18 Ιουνίου 1981 η κα Gillon έδωσε το αποτέλεσμα της έρευνάς της, στο οποίο ολοκλήρωνε υπέρ των ελληνικών θέσεων, εντοπίζοντας τις διαστρεβλώσεις που χρησιμοποιεί η Τουρκία.
Στη συνέχεια το αξιόλογο πόρισμα της έρευνάς της στάλθηκε στο Νομικό Τμήμα του Φόρειν ΄Οφις όπου μελετήθηκε και εκεί από τον Βοηθό Νομικό Σύμβουλο κ. A. I. Aust , ο οποίος έδωσε και εκείνος την δική του γνωμάτευση στις 26 Ιουνίου 1981. Η γνωμάτευση του κ. Aust έχει 8 παραγράφους. Στις παραγράφους 3 και 4 γράφει επιγραμματικά:
«‘Ετσι συμφωνώ με το συμπέρασμα της κας Γκίλον (Mrs Angela Gillon) ότι οι τουρκικοί ισχυρισμοί πως το στάτους αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, το οποίο χρονολογείται από την απόφαση των Δυνάμεων το 1914, που απέρρεε από την Συνθήκη του Λονδίνου, δεν ευσταθούν. Η απόφαση ήταν υπό την αίρεση παραχώρησης δεσμεύσεων από Ελλάδα και Τουρκία. Παρόλο που η Ελλάδα τις έδωσε, η Τουρκία δεν τις έδωσε και έτσι η απόφαση ποτέ δεν τέθηκε σε εφαρμογή. ΄Ενας λοιπόν πρέπει να μελετήσει το θέμα του στάτους της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών εξετάζοντας τις Συνθήκες της Λωζάνης και του Μοντρέ.
Το Άρθρο 12 της Συνθήκης Ειρήνης με την Τουρκία το 1923 («Η Συνθήκη της Λωζάνης») «επιβεβαίωσε» την απόφαση των Δυνάμεων που πάρθηκε τον Φεβρουάριου του 1914 σε σχέση με τα νησιά. ΄Όμως, νομίζω είναι καθαρό (κατανοητό) ότι αυτή η επιβεβαίωση αφορούσε μόνο την κυριαρχία, όχι την αποστρατιωτικοποίηση. Στο Άρθρο 13 η Ελλάδα ανέλαβε την υποχρέωση ότι δεν θα δημιουργούνταν ναυτική βάση ή οχυρώματα στη Μυτιλήνη (Λέσβος), Χίο, Σάμο ή Ικαρία και ότι ελάχιστες στρατιωτικές δυνάμεις θα διατηρούνταν σ΄αυτά τα νησιά. Η Σαμοθράκη και η Λήμνος που είναι τα νησιά που αντικρίζουν τα τουρκικά νησιά Ίμβρο και Τένεδο και Λαγούσες, που παρακολουθούν τις προσεγγίσεις προς τα Δαρδανέλια δεν περιλαμβάνονταν στην δέσμευση. Όμως το Άρθρο 23 προέβλεπε ένα ειδικό καθεστώς για τα Δαρδανέλια, τη Θάλασσα του Μαρμαρά και του Βοσπόρου, όπως έλεγε η Συνθήκη σε σχέση με το καθεστώς των Στενών που υπεγράφη ταυτόχρονα».
Από τη πρώτη σελίδα της γνωμάτευσης του Βοηθού Νομικού Σύμβουλου κ. A. I. Aust ,
Οι δε παράγραφοι 6 και 7 τονίζουν:
«Μια νέα Σύμβαση για το καθεστώς των Στενών υπεγράφη στο Μοντρέ στις 20 Ιουλίου 1936 («The Montreux Convention»). Το Προοίμιο αναφέρεται στην αρχή που κατοχυρώνεται στο Άρθρο 23 της Συνθήκης της Λωζάνης και καταγράφει την απόφαση των μερών να «αντικαταστήσουν» την Σύμβαση των Στενών με την τρέχουσα. Η Σύμβαση έδωσε αφορμή για προβλήματα ερμηνείας όπως στη υπόθεση του στάτους αποστρατιωτικοποίησης των νησιών. Η Σύμβαση από μόνη της δεν προβλέπει τίποτα για αποστρατιωτικοποίηση ή επανα-στρατιωτικοποίηση των Στενών ή των νησιών όμως το Πρωτόκολλο της Σύμβασης προέβλεπε πως η Τουρκία μπορούσε αμέσως να επανα-στρατιωτικοποιήσει τη «ζώνη των Στενών». Τα Στενά ορίζονται ως τα Δαρδανέλια, η Θάλασσα του Μαρμαρά και του Βοσπόρου όμως η «ζώνη» δεν ορίζεται. ΄Όμως, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι πρόκειται για αναφορά σε εκείνο το μέρος της περιοχής πλησίον των Στενών που ήταν αποστρατιωτικοποιημένο δυνάμει του Άρθρου 4 της Σύμβασης των Στενών, δηλαδή τις ακτές των Στενών, τα νησιά στη Θάλασσα του Μαρμαρά και τα τουρκικά νησιά κοντά στα Δαρδανέλια (Ίμβρος, Τένεδος και Λαγούσες).
Η Σύμβαση του Μοντρέ και το Πρωτόκολλό της είναι εντελώς σιωπηρά για Σαμοθράκη και Λήμνο όμως, βάση των όρων του Προοιμίου της Σύμβασης, το φυσικό συμπέρασμα είναι πως τίποτα δεν απέμεινε από το Άρθρο 4 της Σύμβασης των Στενών και επομένως έχασαν το στάτους αποστρατιωτικοποίησής τους. Η αμφιβολία που είχα την τελευταία φορά που κοίταξα αυτό το θέμα (δές αναφορά μου 2 Μαΐου 1980) δημιουργήθηκε λόγω των παραγράφων 2 και 3 του Άρθρου 4 που προέβλεπε την αποστρατιωτικοποίηση αμφοτέρων των ελληνικών και τουρκικών νησιών μέσα ή κοντά στα Στενά ενώ το Πρωτόκολλο της Σύμβασης του Μοντρέ αναφέρεται μόνο στην επαναστρατιωτικοποίηση των τουρκικών νήσων. Γιατί αυτό δεν έγινε επίσης στην περίπτωση των ελληνικών νήσων;»
Στις 7 Ιουλίου 1981 ο διπλωμάτης R. G. Short αφού ενημερώθηκε για τις γνωματεύσεις, απάντησε στον κ. A. J. F. Caie του Νοτίου Τμήματος Ευρώπης που χειριζόταν το θέμα. Αφού ευχαρίστησε τόσο τον ίδιο όσο και την κα Angela Gillon για την τόσο βοηθητική έρευνά και σχόλια πρόσθεσε:
« Συμφωνώ μαζί σας και με την κα Άντζελα ότι οι Τούρκοι φαίνεται βρίσκονται σε αδύνατη νομική θέση γυρίζοντας πίσω στο 1913 και τη Συνθήκη του Λονδίνου, όμως ας ελπίζουμε ότι δεν θα αναγκαστούμε ποτέ να το πούμε!»
Η επιστολή R. G. Short 7 Ιουλίου 1981
Τον Οκτώβριο του 1981 ο Τούρκος Πρέσβης στο Λονδίνο με οδηγίες της τουρκικής κυβέρνησης μεταβίβασε στη βρετανική κυβέρνηση της ανησυχίες τους για «αντι-τουρκικές δηλώσεις» του Έλληνα Πρωθυπουργού επειδή ο τελευταίος είχε δηλώσει ότι η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από τα 6 στα 12 μίλια. «Αυτό θα κάνει το Αιγαίο μια ελληνική λίμνη επηρεάζοντας την ασφάλεια και οικονομικά συμφέροντα της Τουρκίας» είπε ο Πρέσβης, και πως η Τουρκία ενημέρωνε φιλικές κυβερνήσεις να πείσουν τον κ. Α. Παπανδρέου να λογικευθεί! Ο λόρδος Carrington εισηγήθηκε ότι ήταν ενωρίς ακόμα και να συνεχίζονταν οι διμερείς συζητήσεις για τις διαφορές…
Σημ. 1. Ο διπλωμάτης R. G. Short σκοτώθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2003 σε ηλικία 58 ετών, μαζί με άλλους πολίτες στη Κωνσταντινούπολη, από βόμβα στο Βρετανικό Προξενείο όπου υπηρετούσε ως Γενικός Πρόξενος από το 2001. Γνώριζε άπταιστα την τουρκική γλώσσα, και τα περισσότερα του χρόνια στην υπηρεσία του Φόρειν ΄Οφις ως διπλωμάτης τα πέρασε σε διάφορα πόστα στην Τουρκία όπου ήταν και ο πρώτος του διορισμός. http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/3224062.stm
Σημ.2. Η κα A. Gillon γνωμάτευσε και για το Κυπριακό τις δεκαετίες 1980/90. Η μία την 1 Νοεμβρίου 1983, όταν ρωτήθηκε από το Φ.Ο αν οι Ελληνοκύπριοι δέχθηκαν την έννοια της Διζωνικότητας σε σχέση με την αναφορά του ΓΓ του ΟΗΕ στις 9 Αυγούστου 1980, και απάντησε ΟΧΙ. Και παρέθεσε τη δήλωση Προέδρου Σπ. Κυπριανού την ίδια μέρα (9.8.1980) ότι η πλευρά του ούτε δεσμεύτηκε ούτε δέχθηκε διζωνική λύση και ο όρος «διζωνική» δεν υπάρχει σε κανένα «σύνταγμα» ομοσπονδίας…
Η δεύτερη σελίδα της γνωμάτευσης της κας Α. Gillon
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου