Το Σωπίκι είναι τοποθετημένο σε υψόμετρο 130 μ., δύο χιλιόμετρα δεξιά του οδικού άξονα Άγιοι Σαράντα-Μαυρομάτι και γύρω στα 13 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά των Αγ. Σαράντα.
Συνορεύει βόρεια με τα χωριά «Λευτέρης Τάλιος», ανατολικά με την Λιβαδειά, νότια με το Βαγγαλιάτι και δυτικά με την λιμνοθάλασσα του Βουθρωτού.
Πήρε αυτό το όνομα από τη μεσαιωνική πολίχνη «ESOPIKU», «Εσωπική». Είναι σύνθετη ελληνική λέξη από το ρήμα –έσω- (=μέσα, εσωτερικό) και το ουσιαστικό –κήπος- δηλ. «εσωκήπια» και κατέληξε: Σωπίκι.
Είναι αρχαίος οικισμός. Τα αρχαιολογικά ευρήματα κοντά στο χωριό ( ένα σφυρί-τσεκούρι από πέτρα της μέσης νεολιθικής εποχής) όπως και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, ένας ενισχυτικός τοίχος στα βόρεια της ράχης της Σουγκλάνης (ΙΙΙ-Ι αιώνα π. Χ), 20 αρχαίες μεσαιωνικές κατοικίες 1,5 χλμ. ΝΔ του Παλαμπάρι μιλούν για αρχαίο οικισμό.
Φυλάσσεται σαν έργο τέχνης η εκκλησία της Αγίας Τριάδος χτισμένη τον XIV-XV αιώνα. Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου χρονολογείται τον VΙΙ αιώνα.
Στην εποχή της Τουρκοκρατίας κάτω από το χωριό ήταν ο δρόμος που συνδέονταν οι πόλεις Παραμυθιά, Φιλιάταις με το Δέλβινο και Αγίους Σαράντα. Ονομαζόταν ο δρόμος των Τούρκων. Τα ερείπια το αποδεικνύουν, έχουν απομείνει πέτρινες γέφυρες.
Στα οθωμανικά κατάστιχα του 1432 αναφέρεται μόνον σαν όνομα, ενώ το 1582 αναφέρεται με 50 οικογένειες και πλήρωνε 6.100 ακτσέδες (άσπρα) ως ετήσιο φόρο. Το 1852 είχε 22 σπίτια και το 1896 έφτασε τα 60. Το 1913 έχει 350 κατοίκους και το 1927 φτάνει τους 511.
Το σχολικό έτος 1898-99 άνοιξε σχολείο στην ελληνική γλώσσα με 60 μαθητές. Συνέχισε μέχρι το 1924. Το κράτος του Ζώγκου, με τις προσπάθειες και αναφορές που έκαναν οι Αγάδες του Δελβίνου, μια και το χωριό μιλούσε την αλβανική γλώσσα, που τους επέβαλαν, δεν τους επέτρεπε να μάθουν σε ελληνικό σχολείο και από το 1924-25 ως τις σημερινές μέρες, συνεχίζουν αλβανική σχολή. «Εμείς είχαμε και έχουμε τα ίδια ήθη και έθιμα, η εκκλησία λειτούργησε πάντοτε σε ελληνική γλώσσα, το ίδιο και το σχολείο. Η αλήθεια είναι ισχυρή, για όλους αυτούς που γράφουν και κάνουν αυτήν την προπαγάνδα. Όπου μιλούσαμε και μιλάμε την αλβανική γλώσσα, δεν φταίμε εμείς. Τα ήθη και έθιμα της ζωής μας, δεν έχουν καμία ομοιότητα με τους Αλβανούς ή τους τσάμηδες, που τους έχουμε γείτονες. Έχουν γράψει ότι το χωριό Σωπική Πωγωνίου, έχει την καταγωγή από το χωριό μας Σωπίκι των Αγ. Σαράντα. Είναι σωστό, όσα έγραψαν για τα δυο χωριά. Άρα, ένα είναι ελληνικής καταγωγής και το άλλο αλβανικής. Δηλαδή η Σωπική Πωγωνίου, που κατάγεται από το χωριό μας, είναι ελληνική ενώ εμείς όχι. Γιατί;!!!», λένε οι Σωπικιώτες για την αδικία που τους γίνεται.
Κεντρικές αστικές σχολές, δημοτικά σχολεία, παρθεναγωγεία λειτουργούσαν στα τέλη του 19ου αιώνα στην Άνω και Κάτω Λεσινίτσα και στα χωριά Δίβρη, Αλύκο, Χάλιο, Συρακάτες, Μουζίνα, Μουρσία και Σωπίκι. Η Μουζίνα, η Μουρσία και το Σωπίκι συντηρούσαν παρθεναγωγείο.
Το χωριό δεν ήταν ποτέ τσιφλίκι. Οι Σωπικιώτες πήραν μέρος στις εξεγέρσεις κατά του οθωμανικού ζυγού στην δεκαετία του '30-'40 του XIX αιώνα και κατά των τσιφλικάδων. Αγωνίστηκαν στην εποχή του Βασιλιά Ζώγκου με ομάδες κλεφτών της Λιαμπουριάς, οι οποίες έκαψαν το χωριό το 1912. Στις συμπλοκές μ' αυτές σκοτώθηκαν αρκετοί, ανάμεσά τους ο Ανάστασης Ντενέκος, ο Γιώργος Τζάμος και ο Ζήσος Τσάγκας.
Αναφέρονται οι αντιστάσεις του 1890 και 1899, κατά των μπέηδων, αγάδων και συνεργατών τους, όπου σκοτώθηκαν και δύο χωριανοί. Η περίοδος 1925 -1935 αναγνωρίζεται και μπήκε στην ιστορία ως «εξέγερση του Σωπικιού». Οι Σωπικιώτες το έβαλαν με τους αγάδες του Δελβίνου, και κατόρθωσαν (χάρη της αντίστασής τους) να διώξουν τους αγάδες από το Σωπίκι και να μην ξαναπατήσουν πια.
Οι κάτοικοι αγκάλιασαν και τον Αντιφασιστικό Αγώνα. Πήραν ενεργό μέρος σε καταστροφή γεφυρών, για να μην περάσει ο εχθρός. Είκοσι οκτώ άτομα βγήκαν παρτιζάνοι και εντάχτηκαν στα παρτιζάνικα τάγματα.
Δεν γλύτωσαν, όμως, από την κομμουνιστική θηριωδία. Πρώτο θύμα ο παπα-Χρήστος, ο οποίος δικάζεται με κάθειρξη 30 χρόνων και κατάσχεση της κινητής και ακίνητης περιουσίας, ως «κατάσκοπος της Ελλάδας, διαφωτιστής της θρησκείας, αρχηγός των αντιδραστικών στοιχείων…». Απεβίωσε στη φυλακή. Εκτελείται ο Νάσιος Πάντος, στο άνθος της ηλικίας του (24 χρόνων) κι ας είχε πολεμήσει τρία χρόνια κατά του φασισμού. Με φυλάκιση τιμωρείται ο Λιώλης Κολιός, ο Φάνης Ντενέκος. Διαπομπεύεται ο δάσκαλος και ιερέας Νικόλαος Πρόκος. Πέντε οικογένειες εξορίζονται, έξι διαπομπεύονται, δεκαεννιά άτομα δραπέτευσαν στην Ελλάδα. Με δίκιο το Σωπίκι χαρακτηρίστηκε ως αντικομουνιστικό χωριό.
Το 1955 ιδρύουν Γεωργικό Συνεταιρισμό με πρόεδρο τον Γάκιο Παππά. Αργότερα ενώθηκαν με τα γύρω χωριά σε Ενωμένο Συνεταιρισμό.
Η κυριότερη κατεύθυνση της οικονομίας είναι τα σιτηρά, η κτηνοτροφία και η φρουτοκαλλιέργεια.
Μετά την απελευθέρωση άνοιξε Οκτάχρονο σχολείο, εμπορική μονάδα και ο αριθμός των κατοίκων έφτασε τους 889.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου