Η Αφροδίτη της Μήλου και η Σμύρνη

Άρθρο του Χρήστου Σ. Σολομωνίδη

Πέρασαν  197 (163) χρόνια αφότου η σκαπάνη ενός αγρότη της Μήλου ανέσυρε από τους κόλπους του νησιού το αριστούργημα της ελληνικής σμίλης την Αφροδίτη, που προκαλεί από τότε τον παγκόσμιο θαυμασμό. Μυριάδες επισκέπτες του Μουσείου του Λούβρου στέκονται έκθαμβοι μπροστά στο άγαλμα της ωραίας θεάς  και θαυμάζουν την καλλιτεχνία του κορμιού της και την τελειότητα της έκφρασης της.

Το υπέροχο αριστούργημα  της ελληνικής τέχνης βρήκε το Μάρτιο του 1820, σκάβοντας στον αγρό του στη θέση Κλήμα ο Θόδωρος Κεντρωτάς. Την εύρεση του αντελήφθη  ο αρχαιοδίφης υποπλοίαρχος Ντ΄Υβρέλ του γαλλικού πολεμικού «Σεβρέτ» που είχε ποδήσει λόγω τρικυμίας στη Μήλο.

Ο Ντ΄Υβρέλ ανακοίνωσε αμέσως  το γεγονός στον Πρέσβυ της Γαλλίας στην Πόλη που ενδαφέρθηκε ιδιαίτερα για την απόκτηση του απαράμιλλου ελληνικού καλλιτεχνήματος. Αλλά και ο μεγάλος διερμηνέας του Τουρκικού στόλου Νικόλαος Μουρούζης (ο αργότερα καρατομηθείς από τους Τούρκους) που πληροφορήθηκε την ανεύρεση του αγάλματος, επεδίωξε την εξαγορά του από τους κατόχους του Ταταράκη και Βεργή, στους οποίους το είχε πωλήσει  αντί ευτελέστατου ποσού ο Κεντρωτάς.

Για τον σκοπό αυτό ο Μουρούζης έστειλε  στη Μήλο ελληνικό ιστιοφόρο  υπό τουρκική σημαία για νατο παραλάβει. Το άγαλμα μεταφέρθηκε ακέραιο εκτός από ασήμαντη φθορά στον χιτώνα του στο ιστιοφόρο.

Την ώρα όμως που ήταν έτοιμο το ελληνικό πλοίο να αποπλεύσει, κατέφθασε το γαλλικό πολεμικό «Εσταφέτ» και ο πλοίαρχος του απαίτησε να του παραδοθεί το άγαλμα. Ο πλοίαρχος του ιστιοφόρου αρνήθηκε και επακολούθησε αιματηρή συμπλοκή με τους Γάλλους ναύτες.

«Κατόπιν απεγνωσμένης αντιστάσεως των Ελλήνων, όπως αναφέρει ο Ζ.Βάσος και προ του κινδύνου να βυθιστεί το ελληνικό πλοιάριον από τους μανιωδώς επιτιθέμενους ξιφήρεις Γάλλους, ηναγκάσθη το πλήρωμα να παραδώσει εις αυτούς το πολύτιμον φορτίον του».

Κατά την βίαιη «απαγωγή» του αγάλματος από το ελληνικό ιστιοφόρο και την απρόσεκτη μεταφορά στο γαλλικό πολεμικό έσπασαν και χάθηκαν τα δύο χέρια της Αφροδίτης.

Το Γαλλικό πολεμικό μόλις έγινε κύριο του αγάλματος απέπλευσε από τη Μήλο και κατευθύνθηκε στη Σμύρνη.

Εκεί οι Τούρκοι έχοντας εντολή από τον μεγάλο διερμηνέα Νικόλαο Μουρούζη που ήταν καταγανακτισμένος για το πραξικόπημα των Γάλλων, ζήτησαν νατους παραδοθεί το «απαχθέν» άγαλμα.

Πρόξενος τότε της Γαλλίας στη Σμύρνη ήταν ο Πέτρος Δαβίδ,διακεκριμένος διπλωμάτης και μεγάλος φιλέλλην. Σε αυτόν οφείλεται η κατά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης σωτηρία χιλιάδων Ελλήνων από την σφαγή των Τούρκων. Τον Ιούνιο του 1821 εξαγριωμένα Τουρκικά στίφη, αφού έσφαξαν περι τους 2000 Ελληνες στη Σμύρνη, πολιόρκησαν το Γαλλικό Προξενείο όπου είχαν καταφύγει άλλοι 2000 τρομοκρατημένοι Ελληνες και απαίτησαν από τον Δαβίδ να τους παραδώσει. Ο Δαβίδ με υπέροχη τόλμη και ψυχική γενναιότητα εμφανίστηκε μπροστά στον φανατισμένο και εξαγριωμένο τουρκικό όχλο και δήλωσε ότι δεν παραδίδει τους Ελληνες κι αν επιμένουν θα πρέπει πρώτα να σκοτώσουν και τον ίδιο.

Στο μεταξύ ο Δαβίδ συνενοήθηκε με τους πλοιάρχους των Γαλλικών Πολεμικών, που ναυλοχούσαν στο λιμάνι της Σμύρνης και  με τη συνδρομή γαλλικών αγημάτων κατόρθωσε να διασώσει τους δυστυχισμένους Ελληνες. Αλλά και αργότερα ο φιλέλλην Γάλλος Πρόξενος διέσωσε πολλούς Ελληνες της Σμύρνης από τη Σφαγή. Ο περιηγητής Ευγένιος Ντε Βινενεύβ, που επισκέφθηκε τη Σμύρνη το 1825, έγραψε για τον Δαβίδ πως οι εκεί Ελληνες τον λατρεύουν ενώ αντίθετα οι Τούρκοι τον φοβούνται. Υστερα από τη μικρή αυτή παρέκβαση για την ανθρωπιστική στάση του Δαβίδ απέναντι στους Ελληνες, επανερχόμαστε στην Αφροδίτη της Μήλου.

Με διάφορες προφάσεις και σπάνια διπλωματικότητα ο Δαβίδ αρνείται να παραδώσει το άγαλμα στους Τούρκους και καταφέρνει να το μεταφέρει στο Γαλλικό πολεμικό «Λέαινα» που είχε καταπλεύσει στη Σμύρνη. Το «Λέαινα» αφού πέρασε από την Πόλη και παρέλαβε τον Γάλλο Πρέσβυ Ντε Ριβιέρ κατευθύνθηκε στη Γαλλία.

Ο Γάλλος Πρέσβυς με υπερηφάνια  κόμισε στο Παρίσι  το Ελληνικό αριστούργημα και το δώρισε στον Βασιλειά της Γαλλίας Λουδοβίκο ΙΗ. Αργότερα η Αφροδίτη της Μήλου μεταφέρθηκε στο Λούβρο και αποτέλεσε το πολυτιμότερο καλλιτέχνημα του γαλλικού Μουσείο.

Αρθρο του Χρήστου Σ. Σολομωνίδη στην Εφημερίδα Προσφυγικός Κόσμος 1983.

Ερευνα Δημήτρης Παντέλας

Πηγή: Δίκτυο Μικρασιάτης

averoph