Η όψιμη κόντρα Αθήνας-Μόσχας

Του Γιάννη Κουτσομύτη 

Ένας ανταγωνισμός που υπέβοσκε εδώ και πολλά χρόνια στις σχέσεις Αθήνας και Μόσχας πήρε τη μορφή της διπλωματικής κρίσης με τη συμφωνία Τσίπρα-Ζάεφ για το ονοματολογικό της πΓΔΜ και την είσοδο της γειτονικής χώρας στο ΝΑΤΟ.

Το ποτήρι ξεχείλισε με την υποστήριξη από στελέχη ρωσικών υπηρεσιών στις συγκεντρώσεις κατά της συμφωνίας για το Σκοπιανό και τις κατηγορίες και απειλές κατά των Τσίπρα και Κοτζιά για «προδοσία» και Ειδικά Δικαστήρια από μακεδονικές οργανώσεις που δέχονται ρωσική χρηματοδότηση.

Η ελληνική κυβέρνηση είχε υποτιμήσει την ιδιαίτερη σημασία που αποδίδει η Μόσχα στα Σκόπια, καθώς είναι η τελευταία χώρα της νοτιονατολικής Ευρώπης μετά τη Σερβία όπου η Ρωσία ασκεί ισχυρή επιρροή. Το ζήτημα βρισκόταν σε σχετική ύφεση τα τελευταία χρόνια λόγω του βέτο της Ελλάδας για την είσοδο της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ και η Ρωσία είχε καταφέρει, ειδικά επί των ημερών της κυβέρνησης του Γκρούεφσκι να αυξήσει την επιρροή της στα Σκόπια. Η πτώση όμως του Γκρούεφσκι, η οποία συνέβη μετά από έναν ακήρυχτο πόλεμο στα Σκόπια μεταξύ των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ και της Ρωσίας, και οι επακόλουθες εξαιρετικά φιλοδυτικές κινήσεις του Ζάεφ ανέτρεψαν τους ρωσικούς σχεδιασμούς. Έτσι η ρωσική διπλωματία φαίνεται να έχει πλέον αποδυθεί σε έναν αγώνα de facto ακύρωσης της συμφωνίας ώστε να αποτραπεί η ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Ο «υβριδικός» πόλεμος της Ρωσίας στην Ελλάδα διεξάγεται κυρίως μέσω της χρηματοδότησης ελληνορωσικών πολιτιστικών οργανώσεων και του ελληνικού παραρτήματος της «Ορθόδοξης Αυτοκρατορικής Εταιρείας Παλαιστίνης», η οποία είναι ένας μηχανισμός του ρωσικού κράτους για την άσκηση επιρροής και «soft power» στη νοτιανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Ο επικεφαλής της οργάνωσης, Σεργκέι Στεπάσιν, έχει διατελέσει αρχηγός της FSK, των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών στα μέσα της δεκαετίας του '90, αλλά και Πρωθυπουργός της Ρωσίας πριν την έλευση στην εξουσία του Βλαντίμιρ Πούτιν.

Τα σύννεφα στις ελληνορωσικές σχέσεις δεν είχαν ακόμη φανεί στα μέσα Ιουνίου όταν ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς επισκέφθηκε τη Μόσχα και συνάντησε τον Ρώσο ομόλογό του, Σεργκέι Λαβρόφ μέσα σε εγκάρδιο κλίμα. Τότε είχε επιβεβαιωθεί η προγραμματιζόμενη για τον Σεπτέμβριο επίσκεψη του Λαβρόφ στην Αθήνα στο πλαίσιο της προετοιμασίας της επίσκεψης Τσίπρα στη Μόσχα στα τέλη του χρόνου και τη συνάντησή του με τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Τώρα πλέον η επίσκεψη Λαβρόφ έχει παγώσει, όπως και το ταξίδι του Αλέξη Τσίπρα, όπως μετέδωσε χθες το ρωσικό πρακτορείο Interfax.

Από την κυβέρνηση διέρρεαν χθες πως πριν από την απόφαση για την απέλαση των Ρώσων διπλωματών είχε προηγηθεί τηλεφώνημα του Λαβρόφ στον Κοτζιά, όπου ο Ρώσος υπουργός φέρεται να απείλησε με μπλοκάρισμα της συμφωνίας από τη Ρωσία στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

Στην Αθήνα πάντως υπήρχε εδώ και καιρό σοβαρή ενόχληση για τη στρατηγική προσέγγιση της Τουρκίας από τη Ρωσία και ιδίως για τη συνεργασία τους στο στρατιωτικό επίπεδο με αιχμή το αντιπυραυλικό σύστημα S-400. Στην κυβέρνηση είναι επίσης σοβαρά δυσαρεστημένοι με τη Ρωσία και από το γεγονός ότι δεν έχει εκτιμηθεί από τη Μόσχα η «εποικοδομητική» στάση της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο ζήτημα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και των απελάσεων Ρώσων διπλωματών για την υπόθεση Σκριπάλ.

Τα πράγματα περιπλέκονται ακόμη περισσότερο μετά την εμπλοκή και των Ηνωμένων Πολιτειών και τη δήλωση της εκπροσώπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για στήριξη της Ελλάδας στο ζήτημα και τις δηλώσεις Αμερικανού αξιωματούχου πως «οι ΗΠΑ στηρίζουν πλήρως την Ελλάδα στο δικαίωμα της να υπερασπιστεί την κυριαρχία της, υπογραμμίζοντας παράλληλα τον αποσταθεροποιητικό ρόλο που διαδραματίζει η Ρωσία στην ευρύτερη περιοχή». 

Η ξαφνική αυτή κρίση στις ελληνορωσικές σχέσεις δεν αναμένεται πάντως να εξομαλυνθεί σύντομα, καθώς τα ρωσικά σχέδια για την υπονόμευση της εφαρμογής της συμφωνίας των Πρεσπών θα συνεχιστούν ενόψει του δημοψηφίσματος στα Σκόπια το φθινόπωρο και της ενδεχόμενης διαδικασίας αναθεώρησης του σκοπιανού Συντάγματος. Σύμφωνα με πηγή στη Μόσχα, η ρωσική κυβέρνηση είναι σφόδρα ενοχλημένη από την πλήρη ταύτιση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την επικείμενη ανανέωση και αναβάθμιση της συμφωνίας για τη Σούδα, την εγκατάσταση βάσης αμερικανικών drones στη Λάρισα και τον αναβαθμισμένο πολιτικό ρόλο που απολαμβάνουν οι ΗΠΑ στην Ελλάδα μέσω του «υπερδραστήριου» πρέσβη, Τζέφρι Πάιατ.

liberal